Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Legnicy - Dział Pomocy Instytucjonalnej

Podstawę prawną kierowania osób do domów pomocy społecznej stanowi art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2023r. poz.901 z późn. zm.), zgodnie z którym osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby i niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.
Osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej - określa to art. 54 ust. 2 w/w ustawy.
Osoba wymagająca całodobowej opieki osoby drugiej z powodów wymienionych w art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej lub jej przedstawiciel ustawowy, występuje z wnioskiem o umieszczenie w domu pomocy społecznej do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ośrodka pomocy społecznej, w przypadku mieszkańca miasta Legnicy, jest to Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) w Legnicy, przy ul. Poselskiej 13.
Należy zaznaczyć, że osoba wymagająca wzmożonej opieki medycznej kierowana jest przez starostę do zakładu opiekuńczo-leczniczego lub pielęgnacyjno-opiekuńczego (art. 54 ust. 3 w/w ustawy).
W przypadku ubiegania się przez opiekuna prawnego o umieszczenie w domu pomocy społecznej osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej, opiekun prawny wraz z pisemnym wnioskiem o umieszczenie w domu pomocy społecznej powinien przedłożyć dokumenty dotyczące:

• postanowienie o ubezwłasnowolnieniu
• postanowienie sądu o ustanowieniu opiekuna prawnego,
• zezwolenia sądu dla opiekuna prawnego na podjęcie działań w przedmiocie umieszczenia osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej w domu pomocy społecznej.

Zgodnie z § 8 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 sierpnia 2012r. (t. j. Dz. U. z 2018,poz. 734), do domu pomocy społecznej kieruje się na podstawie następujących dokumentów:

• pisemnego wniosku osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej, złożonego do ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania lub pobytu w dniu jej kierowania, za zgodą osoby ubiegającej się lub jej przedstawiciela ustawowego wniosek może zgłosić inna osoba fizyczna lub prawna, także powiatowe centrum pomocy rodzinie lub ośrodek pomocy społecznej,
• rodzinnego wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej w dniu jej kierowania, zawierającego w szczególności pisemne stwierdzenie braku możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania,
• decyzji o przyznaniu osobie ubiegającej się zasiłku stałego oraz pisemnej zgody osoby ubiegającej się lub jej przedstawiciela ustawowego na ponoszenie opłaty za pobyt w domu,
• decyzji organu emerytalno-rentowego, ustalającego wysokość emerytury lub renty oraz pisemną zgodę na ponoszenie opłaty i na jej potrącanie przez właściwy organ emerytalno-rentowy ze świadczenia emerytalnego lub rentowego, zgodnie z odrębnymi przepisami,
• oświadczenie o wysokości dochodu osoby ubiegającej się, małżonka, zstępnych przed wstępnymi zobowiązanych do ponoszenia opłaty, oświadczenie o wysokości dochodu osoby małoletniej, w przypadku gdy opłatę będzie ponosić przedstawiciel ustawowy,
• zaświadczenie, o którym mowa w art. 22 ustawy z dnia 24 stycznia 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t.j. Dz. U. z 2022r. poz.2039 ze zm.),
• pisemnej zgody osoby ubiegającej się lub przedstawiciela ustawowego na potrącanie z zasiłku stałego opłaty za pobyt w domu, w przypadku wyrażenia takiej zgody
• pisemnej zgody ośrodka pomocy społecznej na potrącanie z zasiłku stałego osoby ubiegającej się opłaty za pobyt w domu – w przypadku skierowania do domu ponadgminnego,
• postanowienia sądu opiekuńczego w przedmiocie udzielenia zezwolenia na skierowanie do domu pomocy społecznej – w przypadku osób ubezwłasnowolnionych całkowicie oraz małoletnich,

Powyższy komplet dokumentów jest uzupełniany o inne, dodatkowe dokumenty (m. in. zaświadczenia lekarskie lekarza ogólnego, psychiatry, psychologa, skalę Barthel, dokumentację medyczną, ankietę, oświadczenia).
Zgromadzony materiał dowodowy pozwala na orzeczenie, czy występują przesłanki kwalifikujące daną osobę do domu pomocy społecznej, a jeżeli tak, to zostaje określony typ domu pomocy społecznej, do którego osoba zainteresowana powinna zostać skierowana (pomocne stają się wówczas zaświadczenia lekarskie, psychologa, dokumentacja medyczna).
W oparciu o powyższy komplet dokumentów, Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy, z upoważnienia Prezydenta Miasta Legnicy, podejmuje decyzję administracyjną (w przypadku, gdy o skierowanie do domu pomocy społecznej ubiega się mieszkaniec miasta Legnicy – powiatu legnickiego, grodzkiego):

• o umieszczeniu w domu pomocy społecznej, w sytuacji gdy osoba spełnia przesłanki art. 54 ust. 1 w/w ustawy, a dom dysponuje wolnym miejscem,
• o skierowaniu do domu pomocy społecznej, w sytuacji gdy osoba spełnia przesłanki art. 54 ust. 1 w/w ustawy, ale dom nie dysponuje wolnym miejscem,
• o odmowie skierowania do domu pomocy społecznej, w sytuacji gdy osoba nie spełnia przesłanek art. 54 ust. 1 w/w ustawy.

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a zasady odpłatności reguluje art. 60, 61 oraz 62 w/w ustawy.

Zgodnie z art. 6 pkt. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2023r. poz. 901 z późn. zm.), ośrodek wsparcia należy do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Art. 51 ust. 2 w/w ustawy stanowi, że ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej dziennego pobytu. Zgodnie z art. 51 ust. 3 w/w ustawy, w ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu. 
Według art. 51 ust. 4 i 5 w/w ustawy, ośrodkiem wsparcia może być:

• ośrodek wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, dzienny dom pomocy, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisko dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi oraz klub samopomocy.
• Za ośrodek wsparcia uznaje się również schronisko dla osób bezdomnych pomimo nieświadczenia w nim usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych. 

Art. 51a. ust. 1 i 2 mówią, że ośrodkami wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi są: środowiskowy dom samopomocy lub klub samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zwanych dalej „uczestnikami”, które w wyniku upośledzenia niektórych funkcji organizmu lub zdolności adaptacyjnych wymagają pomocy do życia w środowisku rodzinnym i społecznym, w szczególności w celu zwiększania zaradności i samodzielności życiowej, a także ich integracji społecznej.
Środowiskowy dom samopomocy świadczy usługi w ramach indywidualnych lub zespołowych treningów samoobsługi i treningów umiejętności społecznych, polegających na nauce, rozwijaniu lub podtrzymywaniu umiejętności w zakresie czynności dnia codziennego i funkcjonowania w życiu społecznym.

W strukturze Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy funkcjonują następujące ośrodki wsparcia:

• Dom Dziennego Pobytu,
• Środowiskowy Dom Samopomocy,
• Schronisko dla Bezdomnych przy ul. Przemysłowej 5 (przeznaczone dla 54 osób),
• Dom Samotnej Matki z Dzieckiem przy ul. Przemysłowej 5 (przeznaczony dla 8 matek z dziećmi) 

Dom Dziennego Pobytu, przy ul. Korfantego 1 (ilość miejsc jest nieograniczona, a ograniczenie dotyczy jedynie przyznania posiłków z dowozem do miejsca zamieszkania i wynosi 40 miejsc).
Podstawę prawną skierowania osoby do Domu Dziennego Pobytu stanowią następujące artykuły w/w ustawy o pomocy społecznej: 17 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt. 3, 48b ust.2, art.51 ust.1, 97 ust. 1, 106 ust. 1 oraz uchwała Rady Miasta nr XXXIX/398/05 z dnia 24 października 2005r. w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznawania świadczeń z pomocy społecznej oraz częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat za świadczenia z pomocy społecznej i trybu ich pobierania (Dz. Urz. Woj. Doln. z 2005r. poz. 3639 z późn. zm. i z 2007r. poz. 809 ze zmianami)
Dokumenty, jakie są wymagane w celu wydania decyzji odnośnie Domu Dziennego Pobytu w Legnicy są następujące:

• pisemny wniosek strony,
• odcinek renty/emerytury, lub inny dokument stwierdzający wysokość dochodu strony,
• wywiad środowiskowy (rodzinny),
• protokół z uzgodnień – przeprowadzony w Dziale Pracy Socjalnej w Legnicy, pomiędzy Dyrektorem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy, a wnioskodawcą. Przedmiotem uzgodnienia jest ustalenie obowiązku ponoszenia odpłatności z tytułu posiłków spożywanych w Domu Dziennego Pobytu w Legnicy. Zgodnie z protokołem wnioskodawca ponosi opłatę w wysokości 100% wsadu do kotła, za każdy dzień pobytu. Podstawę prawną protokołu z uzgodnień stanowi: art. 17 ust. 1 pkt 3 w/w ustawy, w myśl którego, do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy m. in. - udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, art. 96 ust.4 w/w ustawy, w myśl którego rada gminy określa, w drodze uchwały, zasady zwrotu wydatków za świadczenia z pomocy społecznej, o których mowa w ust. 2 (wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i zasiłki celowe przyznane poda warunkiem zwrotu podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego), będących w zakresie zadań własnych.

Wymienione powyżej dokumenty są kompletowane przez pracowników socjalnych Działu Pracy Socjalnej w Legnicy, a następnie przekazywane pracownikowi Działu Pomocy Instytucjonalnej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy, w celu wydania decyzji administracyjnej.
Decyzja administracyjna dotyczy:

• skierowania wnioskodawcy do Domu Dziennego Pobytu w Legnicy,
• przyznania pomocy w formie jednego gorącego posiłku dziennie w okresie od – do,
• z dowozem lub bez dowozu do miejsca zamieszkania,
• ustalenia obowiązku zwrotu wydatków z tytułu spożywanych posiłków.

W Legnicy funkcjonuje również dzienny Środowiskowy Dom Samopomocy, przy ul. Wojska Polskiego 20 (przeznaczony dla 36 osób), prowadzony przez Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Osób z Upośledzeniem Umysłowym i Ruchowym „Persona”. Podstawę prawną kierowania osób do Środowiskowego Domu Samopomocy (prowadzonego przez Stowarzyszenie Na Rzecz Dzieci i Osób z Upośledzeniem Umysłowym i Ruchowym „Persona”), jest art. 20 ust. 1 pkt 2  ustawy o pomocy społecznej do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat należy prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Tryb kierowania do Środowiskowego Domu Samopomocy określa Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie środowiskowych domów samopomocy z dnia 09 grudnia 2010r. (t.j. Dz. U. z 2020r., poz. 249).

Dokumenty, wymagane w celu wydania decyzji kierującej do Środowiskowego Domu Samopomocy:

• pisemny wniosek osoby ubiegającej się o skierowanie do placówki, jej przedstawiciela ustawowego bądź innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej,
• zaświadczenie lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę lub lekarza neurologa, o występujących zaburzeniach psychicznych,
• zaświadczenie lekarza rodzinnego o stanie zdrowia i braku przeciwwskazań do uczestnictwa w zajęciach domu wraz z informacją o sprawności w zakresie lokomocji osób niepełnosprawnych fizycznie
• orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, o ile osoba takie posiada. 
• wywiad środowiskowy.

Korzystanie z usług świadczonych w ośrodkach wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi, niebędących usługami całodobowymi oraz korzystanie z usług klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi jest nieodpłatne.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej, zadaniem gminy o charakterze obowiązkowym jest udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym. Z kolei, po myśli art. 48a ust. 1 ustawy, udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego schronienia w:

1. noclegowni, 
2. schronisku dla osób bezdomnych albo 
3. schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi. 

Postępowanie w sprawie udzielenia schronienia
Udzielenie schronienia jako świadczenie z pomocy społecznej powinno następować w trybie przewidzianym w art. 48a ustawy o pomocy społecznej. Przypomnieć należy, że udzielenie schronienia osobie bezdomnej jest świadczeniem niepieniężnym z pomocy społecznej (art. 36 pkt 2 lit. i ustawy). W przypadku ogrzewalni czy noclegowni – jest świadczeniem nieodpłatnym.
O ile pomoc przyznawana w formie tymczasowego schronienia w ogrzewalni lub noclegowni nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej, a wydatki poniesione za udzieloną pomoc nie podlegają zwrotowi (art. 48a ust. 8 ustawy), o tyle już udzielenie schronienia w schronisku czy schronisku z usługami opiekuńczymi wymaga przeprowadzenia pełnego postępowania. W przypadku schroniska czy schroniska z usługami opiekuńczymi – odpłatnym lub częściowo odpłatnym (podobnie jak np. usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania) na zasadach określonych w art. 97 i uchwale rady gminy. 
W strukturach Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy funkcjonuje Schronisko dla Bezdomnych i Dom Samotnej Matki z Dzieckiem. Placówki czynne są całodobowo. Podstawę prawną skierowania osoby do tych placówek oraz ponoszenia odpłatności za pobyt, stanowią następujące artykuły w/w ustawy o pomocy społecznej: art.7 , art.8, art.17 ust.1 pkt 3, ust.2 pkt 3, art.48, art.48a ust.1 i 2, art.97 ust. 1 i 1a, art. 106 ust.1 i ust.4 oraz uchwała Rady Miasta nr XXXIX/398/05 z dnia 24 października 2005r. w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznawania świadczeń z pomocy społecznej oraz częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat za świadczenia z pomocy społecznej i trybu ich pobierania (Dz. Urz. Woj. Doln. z 2005r. poz. 3639 z późn. zm. i z 2007r. poz. 809 ze zmianami), jak również rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Rozporządzenie jest wydawane co 3 lata, celem weryfikacji kryteriów dochodowych.
Do Schroniska dla Bezdomnych i Domu Samotnej Matki z Dzieckiem przyjmowane są osoby bezdomne oraz matki samotnie wychowujące dzieci, które z różnych powodów nie mogą przebywać w swoich dotychczasowych mieszkaniach (ofiary przemocy domowej, bezdomne itp.). Zgodnie z art. 48a ust. 2 i ust. 2a ustawy ośrodki realizują swoje usługi poprzez zapewnienie schronienia, gorącego posiłku, ubrania, jak również poprzez usystematyzowana pracę socjalną, której celem jest wyjście z bezdomności i uzyskania samodzielności życiowej osobom bezdomnym, które podpisały kontrakt socjalny.

Zatem schemat postępowania wygląda następująco:

Rodzinny wywiad środowiskowy pozwoli przede wszystkim na ustalenie, czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia z osobą bezdomną. Pamiętać bowiem należy, że zgodnie z art. 6 pkt 8 ustawy, osoba bezdomna to osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. 

Autor: Edward Czechowicz